می‌توان گفت که ما در بیان فقه بهداشت در اسلام کوتاهی کرده‌ایم، اگر به عوامل حفظ سلامتی در کتاب و سنّت دقت کنیم می‌بینیم یک مجموعه‌ی فقهی کامل است. بهداشت به معنی صحت و سلامتی کامل جسمی، روانی، اجتماعی و محیطی یکی از حقوق اساسی انسان‌ها است که در حفظ جان خود به آن نیازمند هستند. همچنین بهداشت یکی از مقاصد کلان شریعت است و به همین خاطر امام غزالی به این مهم پی‌برد و قانونی را برای حفظ بهداشت وضع کرد که عبارت است از: «نظام دین با شناخت و عبادت سامان می‌یابد و انسان تنها با سلامتی بدن و بقای عمر و بهداشت جسم و برخورداری از خوراک و پوشاک و مسکن و ایمن بودن از آفات به آن دست می‌یابد». «هر کس در کاشانه‌اش ایمن باشد و بدنش سالم و قوت روزش تأمین باشد گویی تمام دنیا را دارد». سلامتی یکی از حقوق ضروری انسان‌ها است که تابع حق زندگی و تندرستی آنهاست و سازمان بهداشت جهانی هم بر این حق صحّه گذاشته است. این سازمان از یک قرن پیش تأکید کرده است که انسان باید از تمام ابعاد ممکن بهداشتی که کارشناسان و حامیان حقوق بشر به آن رسیده‌اند برخوردار باشد.
 دکتر حسین عبد الرّزاق الجزائری مدیر منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی در خاورمیانه می‌گوید: هنوز هم زمینه‌هایی وجود دارد که به آن‌ها پرداخته نشده است و آن هم نقش اساسی‌ای است که دین در زمینه‌ی تقویت و حمایت از بهداشت ایفا کرده و می‌کند. به همین خاطر دکتر محمد هیثم خیاط سلسله‌ بحث‌های «رهنمودهای بهداشتی برای فرهنگ‌سازی بهداشتی» را نوشت و مهم‌ترین مقالات او در این زمینه‌ عبارتند از:
سلامتی یکی از حقوق انسان‌ها در اسلام است
اهمیّت بهداشت و نقش دین و اخلاق در ایمنی و مبارزه با ایدز
بهداشت محیط از نگاه اسلام
آب و بهورزی در اسلام
حکم شرعی سیگار

اولین باب در فقه ما باب طهارت است که از آب‌های پاک‌کننده‌ی بدن و لباس و آب‌های مناسب وضو آغاز می‌شود. وضو از روشنایی و زیبایی گرفته شده است و اگر در وضو و غسل دقت کنیم می‌بینیم که مجموعه‌ی به هم‌ پیوسته‌ای برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری هستند. در تربیت اسلامی می‌بینیم که باید دست‌ها را قبل و بعد از غذا بشوییم. در وضو صورت و اعضای مربوط به آن شسته می‌شوند، دهان با غرغره کردن آب دماغ با آب کشیدن، گوش‌ها و موی سر با مسح شدن و پاها و لای انگشتان با شسته شدن تمییز می‌شوند. کوتاه کردن ناخن‌ها برای جلوگیری از جمع شدن میکروب نیز جزء صفات فطری بشر است. در حدیث بر مسواک زدن تأکید شده است. تراشیدن موهای زائد بدن هم یکی از سنت‌های بشر است. پاک کردن خروجی نجاسات هم بر مسلمان واجب است. مسلمان باید زیباترین و پاکیزه‌ترین لباس‌های خود را برای رفتن به مسجد و محل درس بپوشد و دست‌کم یک بار در هفته حمام کند. در خصوص محیط زیست در حدیث آمده است: «لا يبولنّ أحدكم في الماء الراكد» (رواه ابن باجة): هیچ‌کس نباید در آب راکد ادار کند. همچنین: «لا يغتسلن أحدكم في الماء الدائم (أي الراكد) و هو جنب» (رواه مسلم)، هیچ‌کس با آب راکد غسل جنابت نکند. آب راکد آبی است که روان نیست و در آن جلبک‌ها و میکروب‌ها رشد می‌کنند. در حدیث شریف آمده است: «إذا استيقظ أحدكم من نومه فلا يغمس يده في الإناء حتى يغسلها ثلاثا، فإنه لا يدري أين باتت يده» (رواه مسلم) هر کس از خواب برخیزد باید دست‌هایش را پیش از برداشتن آب از ظرف بشوید چرا که نمی‌داند شب‌‌هنگام دستش را کجا گذاشته است. رسول خدا دستور داده است که سر کوزه‌ها و ظرف‌های آب حتما بسته بماند. درباره‌ی ظروف غذا نیز چنین امر کرده است. خدا متعال می‌فرماید: ﴿وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّنَ السَّمَاءِ مَاءً لِّيُطَهِّرَكُم بِهِ..﴾[الأنفال/11] و از آسمان آبی بر شما باراند، تا شما را با آن پاکیزه بدارد. آب برای زندگی ضروری است و هیچ‌کس نمی‌تواند بدون آن بیش از چند روز زنده بماند. بیشتر وزن بدن انسان از آب و دیگر مایعات مانند خون و مایعات نخاعی تشکیل شده است و فعالیت‌های بدن با آن انجام می‌گیرد. بدن هر روز بین دو تا سه لیتر آب به کلیه‌ها و ریه‌ها و پوست و روده‌ها تزریق می‌کند و مصرف آب و میوه‌ی روزانه آن را جبران می‌کند.
آب برای ادامه‌ی زندگی سودمند است، خواه آب‌های سطحی یا زیرزمینی یا آب باران و برف و تگرگ. به همین خاطر خدای متعال فرموده است: ﴿وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا﴾[الفرقان/48] و از آسمان آبی بس پاکیزه فرو فرستادیم.
آب در ذات خود پاک و پاک‌کننده است. به همین خاطر شارع از مصرف آبی که رنگش تغییر کرده است برحذر می‌دارد زیرا در آن انگل‌ و میکروب لانه کرده است و باعث بیماری‌هایی چون حصبه و تیفوس می‌شود و انواع کرم را تولید می‌کند. نسبت به آلودن آب با ادرار و مدفوع هم شدیدا هشدار داده است. از ادرار کردن در آب راکد که در چاله‌ها جمع می‌شود یا حمام کردن با آن نهی شده است؛ مگر آب استخرهای شنا که روزانه تمیز می‌شود. در روزگار ما آب و هوا با پسماند کارخانه‌ها و دود ماشین‌ها و انواع آشغال و زباله آلوده شده است. خدای متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ﴾ [البقرة/222]  خداوند آمرزش خواهان و پاکیزگان را دوست دارد همچنین: ﴿مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ وَلَكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ﴾ [المائدة/6] خداوند نمی‌خواهد برای شما دشواری قرار دهد، بلکه می‌خواهد تا شما را پاکیزه بدارد. در حدیث شریف آمده است: «پاکیزگی نصف ایمان است». همه‌ی توصیه‌های بهداشتی پزشکان اصل و اساس شرعی دارد از جمله حدیث گهرباری که عبد الرّحمن بن عوف درباره‌یتوصیه به وارد نشدن به سرزمین وبا زده و خارج نشدن ازآن روایت کرده است. مؤمن پاکی قلب و جسم را در کنار هم مراعات می‌کند. امیدوارم روزی فقه بهداشت هم به ابواب فقه افزوده شود.